Гісторыя самай старой турмы Беларусі пачынаецца 4 жніўня 1811 года.
Менавіта ў гэты дзень ў Гродна была заснаваная турма, якая пазней атрымала назву Гродзенскі цэнтрал. Першапачаткова — перасыльная турма для дваранаў і крымінальнікаў. За больш чым два стагоддзі яна стала сведкай змяненняў уладаў, войнаў і рэпрэсій. Тут утрымлівалі як крымінальных, так і палітычных вязняў розных эпох — ад паўстанцаў ХІХ стагоддзя да сучасных палітвязняў.
У часы нацысцкай акупацыі гэтае месца стала сапраўднай “фабрыкай сьмерці”: тысячы людзей былі расстраляныя без суду ва ўнутраным двары турмы.
🧩 Чаму гэта важна?
Гарадзенскі цэнтрал за сваю гісторыю бачыў розныя эпохі: ад царскіх рэпрэсіяў да нацысцкай акупацыі і сучаснага рэжыму рэпрэсіяў.
Сёньня гэтае месца — сымбаль сумнай пераемнасці рэпрэсіўных практык у Беларусі.
Больш за 1 200 палітвязьняў трымаюць у турмах, многія з іх перажываюць адзіночнае ўтрыманне і адвольныя абвінавачаньні.